Wydarzenia
SZTUKA ULICY. WSPÓŁCZESNY PLAKAT POLSKI
22 stycznia o godz. 17.00 zapraszamy na wykład Jerzego Brukwickiego pt. "Sztuka ulicy. Współczesny plakat polski".Wykład został przygotowany w związku z prezentowaną w Małym Salonie wystawą plakatów toruńskiej artystki Moniki Bojarskiej
Wstęp wolny.
Plakat spełnia szczególną rolę w procesie porozumiewania się ludzi. Jest dziedziną sztuki, która intensywnie i wyraziście zaznacza swoją obecność w codziennym życiu, żywo reaguje na przemiany zachodzące we współczesnym świecie. Na przełomie XIX i XX wieku stał się najważniejszą formą przekazu wizualnego. Informuje, komentuje, reklamuje.
Plakaty przykuwają uwagę, zmuszają do refleksji i przemyśleń, niekiedy pomagają w podejmowaniu decyzji. Odnoszą się do wydarzeń społecznych, politycznych, cywilizacyjnych, kulturalnych, sportowych. Bywają narzędziem propagandy i agitacji, reklamy.
Dzieje polskiego plakatu są fascynujące. Jego pierwsze egzemplarze pojawiły się w ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku, zaledwie kilka lat po narodzinach tej dziedziny sztuki we Francji. Tworzyli je m.in. Stanisław Wyspiański, Karol Frycz, Konstanty Rayski, Kazimierz Sichulski, Edward Trojanowski, Józef Czajkowski, Stefan Norblin, Jan Bukowski. O znaczeniu i poziomie polskiej sztuki plakatu w okresie jej narodzin świadczy fakt, że już w 1898 roku odbyła się w Krakowie Międzynarodowa Wystawa Plakatu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w centrum uwagi artystów znalazły się idee odrodzenia narodowego, rozwoju społecznego i gospodarczego odzyskanej ojczyzny. Żywo reagowali na poczynania rodzących się awangard artystycznych, na nowe sposoby postrzegania świata. Stworzyli nowy typ plakatu – prosty, błyskotliwy w przekazie wyrażanych idei i problemów, wolny od dekoracyjności. Twórcy tego czasu, a byli wśród nich m.in. Tadeusz Gronowski, Jan Mucharski, Edmund Bartłomiejczyk, Stefan Norblin. Jan Levitt, Stefan Osiecki, Witold Chomicz, Jerzy Skolimowski, Stanisława Sandecka, Maciej Nowicki, wymyślali nowe formy interpretacji prezentowanych na plakatach informacji i spraw, nowatorskie sposoby ich drukowania. Szybko zdobyli międzynarodową sławę. Plakat Tadeusza Gronowskiego „Radion sam pierze” uznany został za jedno z najważniejszych dzieł pierwszego dwudziestopięciolecia XX wieku. Istotą ówczesnej grafiki użytkowej stało się hasło: „przez oko do pamięci”. Wybuch II wojny światowej uniemożliwił dalszy rozwój polskiego plakatu. Powstające w konspiracji plakaty, ulotki, rysunki satyryczne służyły walce z okupantami, przynosiły nadzieję, otuchę, podtrzymywały na duchu zniewolone społeczeństwo. Część ich twórców pozostaje anonimowych, nieznanych. Wśród tych, których znamy z nazwiska na szczególną uwagę zasługuje twórczość m.in. Stanisława Miedzy-Tomaszewskiego, Mieczysława Jurgielewicza, Stefana Bernacińskiego, Witolda Chmielewskiego, Władysława Sosnowskiego, chłopców z ugrupowania AK „Rafałki”. Czasy powojenne to okres niezwykłej żywotności plakatu. Jego znaczenie i funkcję określiła nowa sytuacja polityczna kraju, nowy ład ustrojowy, nowa rzeczywistość społeczna. Pod koniec lat 40. narzucono twórcom zasady socrealizmu: „sztuka narodowa w formie i socjalistyczna w treści”. Przeważały wówczas plakaty ideologiczne, dydaktyczne, ilustrujące życie codzienne polskiego społeczeństwa. Około 1954 roku zaczęły pojawiać się prace zwiastujące nieuchronny odwrót od socrealizmu. Nastąpiło przewartościowanie natury plakatu. Jego kolejny rozdział wyznaczały dzieła Henryka Tomaszewskiego, Józefa Mroszczaka, Wojciecha Fangora, Wojciecha Zamecznika, Romana Cieślewicza, Jana Lenicy, Jana Młodożeńca, Waldemara Świerzego, Franciszka Starowieyskiego, Macieja Urbańca. To oni stworzyli legendarną „polską szkołę plakatu”. Jej osiągnięcia artystyczne, liczne nagrody na prestiżowych konkursach zaskoczyły świat, zdobyły ogromne uznanie nie tylko w kręgach krytyków, znawców i ekspertów. Plakat zaczął mówić swoim głosem. Odważnie podejmował nowe wyzwania, stał się nośnikiem istotnych, ważnych treści społecznych i artystycznych. Uważnych widzów zaskakiwał elementami krytyki politycznej, znakami sprzeciwu. Wyróżniał się prostotą, sarkazmem, dowcipem, malarską formą i kolorytem, wyrafinowanym liternictwem. O polskim stylu mówiono, że to styl „niezależności i bystrości rozumu”. W 1966 roku w warszawskiej Zachęcie odbyło się pierwsze Międzynarodowe Biennale Plakatu (w tym roku odbędzie się jego 23. edycja), dwa lata później powstało pierwsze na świecie Muzeum Plakatu w Wilanowie. Polski plakat odnosił liczne sukcesy na międzynarodowych wystawach i konkursach. Słynny japoński artysta i krytyk sztuki Yusaku Kameruka stwierdził wtedy, że polskie plakaty „kipią ludzkością, promieniują potężną energią, są nade wszystko poetyckie”.
W połowie lat 60. następuje kolejna zmiana pokoleniowa. Młodzi graficy podjęli się zadania dalszych przeobrażeń języka i poetyki plakatu, dążyli do stworzenia uniwersalnych, czytelnych symboli. Ich dokonania pomnażały następne roczniki artystów, którzy z pasją, rozwagą projektowali i projektują lapidarne, emocjonalne, magiczne dzieła, wzbudzające niezwykłe przeżycia i stany wyobraźni. Wykorzystując nadzwyczajne możliwości intelektualne, dowolność skojarzeń, obszerne pole oddziaływania komunikatów wizualnych, wyjątkowe warunki techniczne budują zaskakujące, frapujące relacje realistyczne, symboliczne, metaforyczne.
Dorobek Mirosława Adamczyka, Jana Jaromira Aleksiuna, Tomasza Bogusławskiego, Jana Bokiewicza, Macieja Buszewicza, Jerzego Czerniawskiego, Jacka ćwikły, Lexa Drewinskiego, Wiesława Gołucha, Mieczysława Górowskiego, Małgorzaty Gurowskiej, Huberta Hilchera, Jerzego Janiszewskiego, Romana Kalarusa, Lecha Majewskiego, Piotra Młodożeńca, Władysława Pluty, Wiesława Rosochy, Wiktora Sadowskiego, Jana Sawki, Eugeniusza Skorwidera, Maxa Skorwidera, Eugeniusza Geta Stankiewicza, Radosława Szaybo, Wiesława Wałkuskiego, Mieczysława Wasilewskiego, Mai Wolnej stanowi kontynuację sukcesów artystycznych ich poprzedników, świadczy o ustawicznym rozwoju polskiego plakatu, jego nieograniczonej żywotności.
Jerzy Brukwicki
Jerzy Brukwicki (ur.1945) - krytyk sztuki i dziennikarz. Wieloletni szef warszawskiej Galerii Krytyków Pokaz. W latach 80-tych współtworzył ruch kultury niezależnej. Wydawca kilkudziesięciu plakatów, autor wielu tekstów ( dla „Kaleidoscope”, „Reklamy”, „Ronda Europa, „Wyboru”, www.culture.pl) i wystaw o współczesnym plakacie
polskim, prezentowanych w kraju i za granicą (m.in. w Berlinie, Bratysławie, Budapeszcie, Hamburgu, Lipsku, Londynie, Mannheim, Paryżu, Sofii, Sztokholmie). Członek honorowy Związku Polskich Artystów Plastyków.
